II Wojna Światowa w Grecji

Po wybuchu wojny Grecja zgodnie z prowadzoną przez siebie polityką ogłosiła neutralność. Rosnące napięcie międzynarodowe oraz sytuacja militarna w Albanii zaanektowanej przez Włochy w kwietniu 1939 skłoniły rząd grecki do ogłoszenia powszechnej mobilizacji w maju 1940 roku. W czerwcu 1940 roku Włochy zaangażowały się jednak militarnie we Francji co pozwoliło Grecji umocnić swą siłę militarną i dozbroić armię. 15 sierpnia 1940 roku dochodzi do poważnego incydentu - włoskiej prowokacji w porcie hory Tinos. Włoska łódź podwodna zatopiła tam krążownik "Elli" wizytujący wyspę z okazji święta religijnego. Grecja mimo upokorzenia jakim był fakt zatopienia okrętu nie dała się jednak sprowokować. Pokoju nie można już było utrzymać nawet na krótka metę. Agresja włoska została poprzedzona ultimatum Mussoliniego, w którym Włochy zażądały dostępu do greckich portów, demilitaryzacji granicy albańskiej i prawa do przemarszu wojsk przez terytorium Grecji. Termin ultimatum upływał 28 października 1940 o godz. 6 rano. O 5 rano na zebraniu rady Wojennej premier Metaxas wygłosił najsłynniejsze zdanie w nowożytnej historii Grecji - brzmiało ono: "OCHI" czyli po prostu - "NIE".  W Atenach i całej Grecji zapanowała patriotyczna euforia. Wszystkie siły polityczne w niespotykanym w nowoczesnej historii stopniu skupiły się wokół rządu premiera Metaxasa i idei walki z najeźdźcą. Atmosferę tę doskonale oddaje fragment wiersza A. Sikelianosa "Wyruszamy na front" 

Dla nas Polaków narzuca się natychmiast analogia z "Bagnetem na broń" Broniewskiego.  Włosi uderzyli na Grecję jeszcze przed upływem terminu ultimatum. Ich wojska liczyły około 150 000 żołnierzy, czołgi, artylerię i 347 samolotów. Włoskie siły zorganizowane były w: 
-  24 Korpus Armijny (4 dywizje w tym jedna pancerna i jedna górska), 
-  26 Korpus Armijny (2 dywizje)
-    2 dywizje odwodowe
-    dywizja desantowa skoncentrowana w portach włoskich mająca za zadanie zajęcie wyspy Korfu. Siłami włoskimi w skład których wchodziła doborowa dywizja "Giulia" dowodził gen. S. Visconti Prasca. Atak Włochów zapoczątkowany został bombardowaniem przez lotnictwo ważniejszych punktów strategicznych w Grecji. Grecy przeciwstawili się armią liczącą ponad 120 000 żołnierzy zorganizowanymi w Armię "Zachodnia Macedonia" składającą się z 2 i 3 Korpusu armijnego oraz grupy "K" w sumie w sile 6 dywizji piechoty, 1 brygady piechoty i 1 brygady kawalerii. W Epirze działał 1 Korpus Armijny (2 dywizje + 1 brygada piechoty i 1 dywizja kawalerii) odwód stanowiły 3 dywizje + 1 brygada piechoty. Dowództwo sił greckich sprawował gen. Aleksandros Papagos. Wielu sił greckich ściągnięto z nad granicy bułgarskiej korzystając z faktu ogłoszenia przez Bułgarię neutralności. Włoskie uderzenie w górach Pindos w kierunku na Janinę po kilkunastu dniach zażartych walk zostało przez lepiej zorganizowane i walczące z wielkim poświęceniem i determinacją wojska greckie powstrzymane. 13 listopada ofensywa została zatrzymana i wojska greckie przeszły do działań zaczepnych. Siły greckie w ciężkich walkach zdołały wyprzeć Włochów z terytorium Grecji i kontynuowały natarcie na terytorium Albanii. 22 listopada Grecy opanowali duże miasto Korczę i kontynuowała uderzenie w kierunku na Vlorę. Włosi zdołali na początku 1941 roku zatrzymać uderzenie Greków i na niektórych odcinkach frontu przeszli do kontrataku. W ciężkich walkach w zimowych warunków obie armie zaczęły ponosić straty i przeszły do wojny pozycyjnej , która w końcu stycznia 1941 zamarła. W końcu 1940 Metaxas zwrócił się do rządu Wielkiej Brytanii z prośbą o pomoc militarną. Anglicy nie mogli udzielić wystarczającej pomocy z powodu zaangażowania w działania militarne, w Afryce.  Jedynie na Kretę i Lemnos dostarczono niewielkie garnizony wojsk brytyjskich oraz szczupłe wyposażenie. Po zwycięstwie nad Włochami w Afryce duże ilości broni zdobytej na Włochach przekazano Grekom. Mussolini znalazł się w bardzo trudnej sytuacji i zmuszony został o zwrócenie się z prośbą o pomoc do Hitlera w listopadzie 1940 roku. Hitler rozpoczął przygotowania militarne oraz polityczne. Hitler nakłonił rządy Rumunii, Słowacji i Węgier do przyłączenia się do "osi" Berlin - Tokio - Rzym już w listopadzie 1940. W marcu 1941 do osi przystąpiła także Bułgaria. Sytuacja strategiczna Grecji po przystąpieniu Bułgarii do "osi" stałe się wręcz tragiczna. Niemcy przesunęli swoje wojska na granicę bułgarsko - grecką i wzmocnili swoją obecność wojskową w Rumunii i na Węgrzech. 29 stycznia w Atenach umiera gen. Metaxas. Był to kolejny cios jaki spadł na Grecję w tak ciężkich dla narodu chwilach. Nowym premierem zostaje Aleksandros Koryzis, który rozpoczął gorączkowe zabiegi o brytyjską pomoc wojskową. 21 lutego 1941 zawarto porozumienie grecko - brytyjskie w sprawie pomocy wojskowej. Na jego mocy w Grecji z Egiptu miał przybyć Brytyjski Korpus Ekspedycyjny w sile około 100 000 żołnierzy (w tym polska Brygada Strzelców Karpackich)  dowodzony przez gen. H Wilsona. Grecy zdołali zmobilizować ponad 600 000 armię zorganizowaną w armie:
- "Zachodnia Macedonia" (6 dywizji + 1 brygada piechoty i 1 dywizja kawalerii) dowódca gen. Georgios Tsolagoklou
- "Epir" (7 dywizje) dowódca gen. Georgios J. Pitsikas - skoncentrowane w Albanii
- "Wschodnia Macedonia" (5 dywizji) dowódca gen. Bakopulos - rozlokowana na umocnionej "Linii Metaxasa" wzdłuż granicy bułgarskiej na linii - rz. Nestos - rz. Wardar
- "Środkowa Macedonia" (2 dywizje) - dowódca gen. Kotulas - skoncentrowana na zapleczu frontu.
Przystąpienie do "Osi" Jugosławii 25  marca 1941 spowodowało wojskowy zamach stanu, na czele którego stanął gen. D. Simović. Jugosławia natychmiast wycofała się z "osi" i rozpoczęła przygotowania do obrony. Tymczasem w Grecji lądują pierwsze oddziały brytyjskie, których liczba szybko zwiększa się do około 60 000. Hitler decyduje się w tej sytuacji na uderzenie na Bałkany. 6 kwietnia 1941 Niemcy uderzają na Jugosławię przystępując do realizacji planu "Marita". W ciągu paru dni Niemcy dowodzeni przez feldmarszałka W. Lista w oparciu o taktykę bombardowań (barbarzyńskie naloty na Belgrad) i uderzeń sił pancernych zdołały pobić armie Jugosławii i połączyć się z Włochami operującymi z Albanii w rejonie jeziora Ochrydzkiego. Jednocześnie Niemcy uderzyły na terytorium Grecji z terytorium Bułgarii. Opór stawiła armia "Wschodnia Macedonia". W przeciągu 4 dniowej bitwy granicznej Grecy zdołali powstrzymać ataki Niemców i zadać im poważne straty. Tymczasem niemiecka 2 Armia Pancerna po rozbiciu oddziałów jugosłowiańskich działających w okolicy Strumicy zawróciła na południe i uderzyła na Thessaloniki odcinając od reszty kraju armię "Wschodnia Macedonia", która skapitulowała. Korpus Brytyjski nazywany "W-Force" rozlokował się na Riwierze Olimpijskiej na linii Olimp - Katerini. Niemieckie siły pancerne po zdobyciu Thessalonik skierowały się na pozycje Brytyjczyków. Jednocześnie 40 Korpus Zmotoryzowany uderzył i zdobył miasto Bitoli w Tesalii zagrażając rozdzieleniem jednolitego frontu Armii "Zachodnia Macedonia" i "W-Force". W tej sytuacji grecki Sztab Generalny zdecydował się na wycofanie swych sił z Albanii i zarządził odwrót w kierunku na Tesalię wzmacniając obronę w centralnej Grecji. Niestety Niemcy zdołali przedrzeć się na tyły Armii "Zachodnia Macedonia" zmuszając ją do zawrócenia w bezdroża gór Pindos. Brytyjczycy, którzy nie weszli jeszcze do walki 15 kwietnia zaczęli wycofywać  się na południe, w kierunku na Termopile co oznaczało ostateczne odcięcie wojsk greckich cofających się z Albanii. 17 kwietnia Niemcy zajęli przełęcz Metsowon zamykając w okrążenie armie "Środkowa Macedonia" i "Epir". 20 kwietnia Naczelne Dowództwo wojsk Greckich postanowiło skapitulować. 19 Brytyjczycy po uzyskaniu formalnej zgody Króla i rządu Grecji rozpoczęli ewakuację drogą morską. Siły brytyjskie sprawnie ewakuowały się z Grecji porzucając jednak prawie cały sprzęt ciężki. Wojska niemieckie ścigające brytyjczyków utknęły w wielkim korku na drodze z Tesalii do Aten. Tymczasem 20 kwietnia generał Georgios Tsolagoklou złożył kapitulację na ręce dowódcy dywizji Leibstandarte "Adolf Hitler". Rząd kierowany przez Emmanuela Tsouderosa i Król Jerzy II udają się na Kretę. W ciągu następnych czterech dni w Grecji panuje całkowity chaos potęgowany nalotami niemieckich i włoskich samolotów na greckie miasta i porty. 27 kwietnia Niemcy wkraczają do Aten a na Akropolu zawisa flaga ze swastyką.... generał Tsolagoklou formuje kolaboracyjny rząd. W czasie kampanii greckiej armia grecka poniosła znaczne straty do niewoli dostało się ponad 200 000 złnierzy greckich i ponad 12 000 brytyjskich. W maju 1941 błyskotliwy desant spadochroniarzy niemieckich opanowuje po zaciętych walkach Kretę bronionych przez Brytyjczyków (głównie Australijczyków i Nowo Zelandczyków) i Greków. Król Jerzy II i rząd grecki kierowany przez premiera Emanuela Tsuderosa udają się na emigrację do Londynu (na pokładzie łodzi podwodnej). Rząd od 1943 będzie miał siedzibę w Kairze. Grecja zostaje podzielona na strefy okupacyjne: Bułgaria okupuje wschodnie terytoria Grecji do rzek Nestos i Strymon a także okręg Aleksandroupolis a także wyspy Thassos i Samotrakę. Niemcy kontrolowały Centralna i wschodnią Macedonię (z Thessalonikami) Attykę, Kretę i część wysp na morzy Egejskim. 

Pozostała część terytorium Grecji znalazła się pod okupacją włoską. Ruch oporu zaczął organizować się już w maju 1941. Na początku miał charakter spontaniczny - tu przykładem może być wysadzenie kwatery pro faszystowskiej organizacji ESPO przez grupę młodzieży kierowanej przez oficera lotnictwa E. Perrikosa. Symbolicznym aktem było zniszczenie niemieckiej flagi powiewającej na Akropolu przez studentów Manolisa Glezosa i Lakisa Santasa. Wkrótce ruch oporu zaczyna organizować się  wokół dwóch głównych sił politycznych; komunistycznego EAM (Ethnikon Apeleftherotikon Metopon - Front wyzwolenia Narodowego) i jej zbrojnego ramienia ELAS (Ethnikos Laikos Apeleftherotikos Stratos - Ludowa Armia Narodowo - Wyzwoleńcza) oraz demokratycznego EDES (Ethnikos Dimokratikos Ellinikos Stratos - Narodowo Demokratyczna  Armia Grecka). Wkrótce organizacje te ustaliły strefy wpływów ELAS kontrolowała terytorium prawie całej Grecji z wyjątkiem Epiru kontrolowanego przez EDES. Konferencja Jałtańska podzieliła Europę na strefy wpływów mocarstw. Grecja znalazła się w strefie dominacji Brytyjskiej. Od 1941 roku w Grecji zaczynają działać brytyjskie misje łącznikowe koordynujące działania poszczególnych grup partyzanckich (zarówno ELAS jak i EDES) i zaopatrujące partyzantów (zrzuty, transporty zaopatrzenia).