Kursk
28
czerwca 1942 roku Niemcy rozpoczęli operację "Blau", w której Grupa Armii "B"
miała uderzyć na północ w kierunku Stalingradu a Grupa Armii "A" miała osiągnąć
Kaukaz. Hitler pełen optymizmu wyznaczył cele dla Werhmahtu uznając, iż zdobycie
Kaukazu dałoby Niemcom dostęp do roponośnych pól a Stalingradu osłabiłoby
poważnie ZSRR. W Stalingardzie produkowano 25% całej produkcji czołgów i innych
pojazdów pancernych. Jednakże Blitzkrieg, świetnie spisujący się w Europie
Zachodniej, na
Wschodzie poniósł fiasko i pojawiła się groźba, że Grupa Armii "B" nie zdąży
wykonać zadania przed nadejściem zimy. Obrona radziecka była zaciekła. W bitwie
o Stalingrad brały udział wszystkie formacje frontowe jednakże w niewielkich
grupach, na tyle na ile pozwalały warunki walk ulicznych. Walczono o każdy metr
ziemi, o każdą ulicę, dom a niejednokrotnie o piętra. Powrócił styl walki
okopowej przy czym pas ziemi niczyjej wyznaczały niejednokrotnie przecinające
się uliczki. Żołnierze von
Paulusa nie mieli szansy na wygranie "Rattenkrieg" ("Wojna szczurów") gdzie
ruchliwość i przewaga taktyczna Niemców nie miała znaczenia. Von Paulus
sugerował wycofanie się na tzw. linię zimową za Donem, ale Hitler był
nieustępliwy. Tymczasem Marszałek Gieorgij Żukow, koordynujący działania
radzieckich Frontów, wyznaczył datę potężnego kotrataku swoich wojsk. 9
listopada 1942 roku Armia Czerwona uderzyła w skrzydło Grupy Armii "B" z
łatwością je rozbijając i już 23 listopada wojska von Paulusa zostały zamknięte
w kotle. Niemcy borykali się z brakami amunicji i żywności. Luftwaffe próbowała
otworzyć korytarz powietrzny, ale zaopatrzenie docierało w 10% minimalnego
zapotrzebowania a wojska radzieckie ciągle atakowały. 31 stycznia 1943 roku
feldmarszałek von Paulus (mianowany na ten stopień dzień wcześniej) poddał swoją
armię żołnierzom radzieckim. Równolegle Grupa Armii "A", walcząca na Kaukazie,
na początku 1943 roku została odcięta przez nadciągające z północy oddziały
Armii Czerwonej. Na Froncie Wschodnim zawisła groźba zagłady dla armii
niemieckich. Sytuację mogło uratować jedynie mocne zwycięstwo potężnie
wzmocnionych oddziałów na Obwodzie Kurskim, do którego zaczęto przygotowywać
silne jednostki pancerne
Niemcy
przewidywali uderzenie 9 Armii generała Modela i feldmarszałka Mansteina na
Obwodzie Kurskim z dwóch stron: północnej i południowej. Przygotowane do ataku
siły były bardzo silne, w dyspozycji dowództwa pozostawały elitarne jednostki
pancerne SS Liebstandarte Adolf Hitler, Das Reich, Wiking, Totenkopf oraz
Grossdeutschland wyposażone w ciężkie czołgi Tygrysy oraz po raz pierwszy użyte
w kampanii najnowsze czołgi średnie Pantery . Rozpoczęcie operacji zaplanowano
na dzień 5 lipca 1943 roku o godzinie 3.oo rano, ale doskonale prosperujący
wywiad radziecki przekazał informacje o ataku i wojska marszałka Żukowa
rozpoczęły ostrzał artyleryjski pozycji niemieckich o
godzinie
2.4o wprowadzając w ich szeregi spore zamieszanie. Zaskoczone oddziały
niemieckie rozpoczęły swoje natarcie dopiero w półtorej godziny po wyznaczonym
terminie od razu dostając się w zabójczy ogień rakietowy i artyleryjski. Nadto
na wprost ich marszruty rozciągały się pola minowe naszpikowane nieprawdopodobną
ilością materiałów wybuchowych. (na 1 km2 przypadało prawie 5 000 min). Natarcie
niemieckie zostało powstrzymane, którzy w ciągu kilku dni stracili połowę swoich
czołgów. 11 lipca oddziały niemieckie przekroczyły rzekę Psioł, która była
ostatnią naturalną przeszkodą linii obrony Obwodu Kurskiego i rozpoczął się
ostatni etap bitwy.12 lipca 1943 roku ruszyły do ataku radzieckie jednostki
pancerne w pobliżu miasta Prochorowka. Do walki przeciwko niemieckim najeźdźcom
rzucono ok. 900 czołgów przeciwko porównywalnej sile niemieckich oddziałów
pancernych. Walka toczyła się na obszarze około 5 km 2, na których spotkało się
ponad 1 500 czołgów walcząc zażarcie jeden z drugim. Odległości strzałów
wynosiły chwilami wręcz metry więc przewaga Niemców (ogień z dużej odległości)
została zminimalizowana. Bardziej ruchliwe T-34 okrążały niemieckie maszyny i
rozbijały je uderzeniami w słabe punkty. Zdarzały się wypadki taranowania
niemieckich wozów przez jednostki radzieckie. Największa bitwa pancerna trwała
ponad 8 godzin, w wyniku której obydwie strony poniosły straty w wysokości
połowy swoich stanów pancernych, ale o ile straty radzieckie były łatwe do
odrobienia to dla Niemców strata ta była niepowetowana. 15 lipca 1943 roku
radziecki kontratak z północy zmusił żołnierz Mainstaina do odwrotu ze zdobytych
terenów do bazy wypadowej z dnia rozpoczęcia ofensywy. Armia Czerwona szykowała
potężne kontruderzenie.
3 sierpnia 1943 roku rozpoczęła się radziecka kontrofensywa na Obwodzie Kurskim odrzucając w przeciągu zaledwie kilku dni wojska niemieckie o kilkadziesiąt kilometrów, a wojska Frontu Woroneskiego oskrzydliły Charków, który poddał się świtem 23 sierpnia. Po raz pierwszy w tej wojnie oddano salwę na część zwycięstwa nad niepokonanym dotychczas najeźdźcą. Inicjatywę na Froncie w całości przejęły wojska radzieckie. Wehrmacht nie posiadał wystarczającej ilości żołnierzy oraz broni pancernej aby móc w jakikolwiek sposób powstrzymywać gwałtowne uderzenia wojsk radzieckich, których ataki przybrały na sile. Nadto w sposób znaczący ożywiła się partyzantka radziecka destabilizująca regularność dostaw zaopatrzenia.
I tak największa bitwa pancerna stała się punktem zwrotnym w historii II Wojny Światowej. Od tego czasu wojska niemieckie pozostawały w nieustannym odwrocie aż do momentu kapitulacji w 1945 roku.