Atak na Berlin

Pod koniec jesieni 1944 roku cały obszar ZSRR był wolny. Armia Czerwona przeszła na obszar Polski i wkroczyła do Prus Wschodnich. Jej front stanął w Polsce mniej więcej na linii Wisły, przy czym w górnym jej biegu odchylał się wydatnie ku wschodowi. Niemcy wycofywali się z wielkim trudem z półwyspu bałkańskiego. Jedynie Węgry pozostawały ich sprzymierzeńcem w południowo-wschodniej Europie, lecz walka toczyła się już na ziemiach węgierskich. Wojska II Frontu Ukraińskiego sforsowały w początkach grudnia Dunaj na południe od Budapesztu. W Debreczynie oswobodzonym z wojsk niemieckich powstała Rada Narodowa Węgier, w której skład weszli przedstawiciele stronnictw demokratycznych. Dnia 22 grudnia Rada Narodowa powołała Rząd Tymczasowy, który w kilka dna później wypowiedział wojnę Niemcom. W centrum wschodniego frontu siły radzieckie dokonały przegrupowań, gotując się do wielkiej zimowej ofensywy. Na froncie zachodnim już we wrześniu, po uwolnieniu Luksemburga, Amerykanie wkroczyli na obszar Rzeszy niemieckiej i podeszli do linii Zygfryda. Ponieważ Niemcy zgrupowali na linii Zygfryda silne i doskonale uzbrojone jednostki, dowództwo alianckie postanowiło obejść umocnienia niemieckie, podobnie jak Niemcy swego czasu obeszli linię Maginota. Dnia 17 września rozpoczęto desant na Holandię, który jednak zakończył się niepowodzeniem. Po bardzo ciężkich walkach w rejonie Arnheim desantowe korpusy zostały rozbite przez Niemców. W desancie brały również udział oddziały polskie. Konieczne było natarcie frontalne. Jego początek stanowiła ofensywa w kierunku na Akwizgranu, który zastał po trzech tygodniach zażartych walk zdobyty. Pierwsze wielkie miasto niemieckie znalazło się w rękach Sprzymierzonych. Kolejno walki o zmiennym szczęściu rozszerzyły się na cały front. Dążąc do zmiany sytuacji wojennej i przechylenia szali za wszelką cenę na swoją stronę, przygotowywali Niemcy kontrofensywę. 15 grudnia wystosował Runstaedt rozkaz dzienny do żołnierzy: "Żołnierze zachodniego frontu. Wielka godzina wybiła". Następnego dnia rozpoczęło się natarcie od ciężkiego przygotowania artyleryjskiego. Armie Rundstaedta skoncentrowane w rejonie Akwizgranu i Echternacht uderzyły na obszar Ardenów, osiągnęły w ciągu trzech dni Mozę, a przekroczywszy ją napierały w kierunku wybrzeża. Ta ofensywa dawała Niemcom możliwość zajęcia Sedanu i Namuru, oraz odcięcia Montgomery`ego na północy. Niemieckie natarcie rozwijało się w trzech kierunkach: główne szło na północ przez Saint Vitch na Liege i Antwerpię, w centrum na Bostogne, na południe w stronę Sedanu. Na północy i południu napór Niemców został wstrzymany w ciężkich walkach, lecz w centrum odcięli Niemcy Bostogne i dokonali jego otoczenia (22 grudnia). W tym czasie posiłki gen. Pattona przełamały niemiecki pierścień, dzięki czemu Sojusznicy zaczęli odzyskiwać stracony teren. W ciągu stycznia 1945 roku niemieckie wojska zostały ostatecznie wyparte na wyjściowe pozycje. Nieudana ofensywa Rundstaedta oddała jednak Niemcom dużą usługę, pozwoliła im wytchnąć i zebrać siły do dalszej obrony. Na włoskim teatrze wojny przebiegał front zimą 1945-46 roku na południe od Bolonii. W tym okresie nie było tu poważniejszych działań. W akcji patroli brali udział również Polacy. Wyzwolona i walcząca wraz z sojusznikami Francja zawarła sojusz ze Związkiem Radzieckim. 2 grudnia 1944 roku gen. de Gaulle przybył do Moskwy w towarzystwie ministra spraw zagranicznych Bidault. Komunikat ogłoszony po przeprowadzeniu rozmów podawał wiadomość o zawarciu sojuszu i paktu wzajemnej pomocy między Związkiem Radzieckim i Francją (10 grudnia). Po powrocie de Gaulle`a do kraju, rząd francuski dokonał ratyfikacji układu (22 grudnia). W oswobodzonej Grecji sytuacja uległa zaognieniu. Sześciu ministrów przedstawicieli EAM odmówiło z początkiem grudnia podpisania dekretu o rozbrojeniu i rozpuszczeniu oddziałów partyzanckich, a rząd grecki ogłosił stan wojenny w Atenach i Pireusie. Celem osiągnięcia porozumienia pomiędzy lewicą a kołami rządowymi odbyła sę w Atenach konferencja z udziałem Churchilla, Edena, delegatów ELAS oraz przedstawicieli innych ugrupowań politycznych. 27 grudnia zapadła decyzja o ustanowieniu regencji, a 1 stycznia 1945 roku arcybiskup Damaskinos objął regencję. Pomimo to zamieszki w Grecji nie ustały. Po dokonaniu przygotowań do potężnego uderzenia, Armia Czerwona rozpoczęła działania ofensywne zakrojone na olbrzymią skalę. Na południu marszałkowie Tołbuchin i Malinowski napierają na Węgry i Austrię. W jednej z największych w historii wojen akcji okrążających odcięli oni południowe skrzydło niemieckie. Wojska I Frontu Ukraińskiego uderzają 12 stycznia na umocnienia niemieckie. Wojska II i III Frontu Białoruskiego rozpoczynają natarcie 14 stycznia, a 15-go dołączają się do walk formacje IV Ukraińskiego Frontu. 17 stycznia Armia Czerwona wraz z Wojskiem Polskim zdobyła szturmem Warszawę. Zajęcie stolicy zakończyło jedną z najsmutniejszych tragedii tej wojny. Przed paru miesiącami mieszkańcy Warszawy w ciągu 63 dni cierpieli głód, nieustanne bombardowania i opierali się wrogowi. Ze stolicy pozostały resztki. "Straszliwe zniszczenie, które spotkało Warszawę i jej bohaterską ludność, przewyższa najbardziej bolesne straty doznane przez ludność w tej wojnie" (Churchill). W dniu zdobycia Warszawy wojska I Ukraińskiego Frontu docierają do Częstochowy. Do 19 stycznia formacje radzieckie zdobywają szereg polskich miast, w tym Kraków i Łódź. 21 stycznia Armia Czerwona przekracza granicę niemiecką z 1939 roku i rozpoczyna posuwanie się wgłąb Śląska. Do końca miesiąca niemal wszystkie ziemie polskie według granicy przedwojennej były wolne. 28 stycznia zdobyta została Kłajpeda, ostatni wielki punkt oporu Niemców na Litwie. Prąc naprzód niepowstrzymanie, armie radzieckie sforsowały Odrę na południe od Wrocławia. Dokonano tego w ciągu nocy, przerzucając przez rzekę 23 mosty. Wśród nieopisanego jazgotu motorów przetaczały się oddziały rosyjskie na lewy brzeg Odry. Niemcy wypłoszeni przez artylerię radziecką, opuszczali schrony i okopy, które składały się na doskonałe umocnienia. Autostradą berlińską posuwały się formacje wojsk radzieckich ku stolicy Niemiec. Na południu padła po długotrwałych walkach stolica Węgier Budapeszt, w którym poszło do niewoli 100 tysięcy Niemców (13 lutego). W ciągu lutego i w połowie marca Rosjanie nieustanie posuwali się naprzód, pod koniec marca przekroczyli granicę Austrii. 30 marca zdobyty został na północy Gdańsk, w centrum Głogów (1 kwietnia) i Bratysława (4 kwietnia). Niemcy ściągnęli wszystkie swe siły, którymi rozporządzali, na obronę stolicy. W Berlinie wznoszono barykady, zakładano miny. W rozkazie wystosowanym do żołnierzy Stalin stwierdzał: "Armia Czerwona nie tylko oczyściła własną ziemię z hitlerowskich chwastów, ale odrzuciła wroga na wiele kilometrów od granic z których Niemcy dokonali napadu na nasz kraj, przeniosła wojnę na terytorium Niemiec i teraz, z armiami naszych sojuszników, doprowadza do końca dzieło rozgromienia faszystowskiej armii". Kolejno padają Królewiec (9 kwietnia) i Wiedeń (13 kwietnia). Z końcem marca Rosjanie dotarli do Łaby i podeszli na przedpola Berlina. Wojna która trwała bezmała 6 lat, wkraczała w fazę końcową. Perspektywa bliskiego końca Niemiec spowodowała mocarstwa sprzymierzone do zastanowienia się nad przyszłością pokonanego wroga i skłaniała do uzgodniena akcji końcowej. W tym celu przedstawiciele trzech mocarstw: Roosevelt, Churchill i Stalin spotkali się 6 lutego 1945 roku na Krymie, w Jałcie. Na konferencji tęj zapadło postanowienie, że Niemcy po upadku podzielone zostaną na okupacyjne strefy, zajmowane przez wojska trzech mocarstw. Administracja stref będzie koordynowana i kontrolowana przez główną komisję kontrolną, złożoną z głównodowodzących trzech armii okupacyjnych. Francja będzie mogła wziąść udział w okupacji Niemiec. By uniemożliwić Niemcom zagrożenie pokojowi świata, mocarstwa postanowiły rozwiązać armię niemiecką, znieść sztab niemiecki i poddać kontroli przemysł niemiecki. Dla spraw reparacyjnych przewidziano specjalną komisję, która rozpatrzy rozmiary i rodzaj strat poniesionych przez sojusznicze państwa w ciągu wojny z Niemcami. Nadto postanowiono powołać do życia międzynarodową organizację, której zadaniem będzie utrzymanie pokoju i zagwarantowanie bezpieczeństwa w świecie, Uchwały jałtańskie podpisane zostały przez Franklina Roosevelta, Józefa Stalina i Winstona Churchilla. Z najważniejszych politycznych wydarzeń tego czasu należy zanotować pertraktacje pomiędzy królem jugosłowiańskim Piotrem II a marszałkiem Tito, prowadzone za pośrednictwem Szubaszica. Dnia 12 stycznia opublikowano w Londynie komunikat Piotra II, który nie uznawał zgody w sprawie organizacji władzy w Jugosławii, niedługo póżniej król cofnął pełnomocnictwa udzielone Szubaszicowi. Układy nie doprowadziły do porozumienia i w połowie lutego rząd jugosłowański z premierem Szubaszicem przeniósł się z Londynu do Belgradu. Przewidując nieuchronną klęskę Niemiec, szereg państw wypowiada im wojnę: 9 lutego - Paragwaj, 14 - Chile, 15 - Urugwaj, a dopiero 27 marca Argentyna. Dnia 4 marca po stronie Aliantów opowiada się Finlandia, przystępując do wojny z Niemcami. Podczas obrad konferencji jałtańskiej, gdy rosyjska armia opierała się o Odrę, na froncie zachodnim rozpoczynali Amerykanie przygotowania do nowego uderzenia. Wstępem do niego była olbrzymia ofensywa powietrzna, której cel stanowiły miasta niemieckie. W przeciągu pierwszego tygodnia lutego rzucono na Niemcy 17 tysięcy tonu bomb. W połowie miesiąca brało udział w bombardowaniu 7 tysięcy samolotów. Do 20 lutego cały system komunikacyjny zachodnich Niemiec był zupełnie zniszczony. 22 lutego nocą przekroczyli Sprzymierzeni rzekę Roer, ostatnią wodną zaporę przed Renem. O północy 27-go rozpoczęło się natarcie na Kolonię, prawie doszczętnie zrujnowaną nalotami, która padła 27 marca. Wojska które operowały na lewym brzegu Renu, znalazły nieuszkodzony most na rzece pomiędzy Bonn a Remagen. Oddziały I Armii amerykańskiej przeprawiły się przez rzekę, opanowały autostradę prowadzącą do Monachium i zagroziły Zagłębiu Ruhry od południa i wschodu. Niemcy rzucili posiłki, by powstrzymać napór, osłabili jednak w ten sposób obronę na odcinku dolnego Renu. Wykorzystując to, dowództwo alianckie rozpoczęło dnia 24 marca przeprawę przez dolny Ren, przerzucając wielkie siły. Równocześnie wojska sojusznicze posunęły się o 2 mile w głąb terytorium nieprzyjacielskiego. W ten sposób kręgosłup niemieckiego oporu został złamany. Rozpoczęła się wyniszczająca bitwa o Zagłębie Ruhry, które po utracie Śląska miało dla Niemców rozstrzygające znaczenie jako jedyne już podówczas centrum ciężkiego przemysłu wojennego. Alianci wprzód otoczyli wojska niemieckie w Zagłębiu Ruhry i klinowym uderzeniem rozbili je na dwie części. W ręce Sprzymierzonych wpadło 300 tysięcy jeńców. Odtąd szala zwycięstwa przechyliła się stanowczo na stronę Aliantów, natarcie przeszło w pościg. Lecz armie Sprzymierzonych dzieliło jeszcze od Armii Czerwonej 250 mil. Równolegle z postępami Aliantów w Niemczech rozpoczęły się większe działania we Włoszech. W kwietniu 1945 roku gen. Clark rozpoczął ofensywę kierując natarcie na całą linię obronną Niemców. Tuż 18 kwietnia padły Toscanella i Fergato, 21 - Bolonia. Front niemiecki byt rozbity. Oddziały V i VIII Armii rozpoczęły pościg za Niemcami wzdłuż doliny Padu. Obawiając się otoczenia, wycofywali się Niemcy szybko. Zbliżał się koniec działań na tym teatrze wojny. Dnia 29 kwietnia nieprzyjacielskie wojska w północnej Italii kapitulowały bezwarunkowo. Akt kapitulacji podpisali o godz. 2.14 czasu włoskiego przedstawiciele naczelnego dowódcy Wehrmachtu oraz dowódcy oddziałów SS. Przeszło 600 tysięcy żołnierzy Wehrmachtu oraz około 200 tysięcy SS-manów złożyło broń. Dowódcy niemieccy podpisując akt kapitulacji działali bez porozumienia z niemieckm sztabem głównym. Obaj dyktatorzy znaleźli niesławny koniec, 27 kwietnia został pojmany przez patriotów włoskich i stracony Benito Mussolini. 30 kwietnia radio hamburskie podało komunikat, że "Adolf Hitler dzisiejszego popołudnia zginął w swojej głównej kwaterze w kancelarii Rzeszy". Popełnił on samobójstwo. Bliższych okoliczności zgonu nie udało się wyświetlić a zwłok Hitlera nie odnaleziono do dziś dnia. Już w połowie kwietnia sytuacja Niemiec była rozpaczliwa. Po wyzwoleniu większej części Holandii posuwał się Montgomerry w kierunku Bremy, inne armie uderzały na Łabę, a III Armia napierała na Badenię i Bawarię. Odległość między armiami sojuszniczymi i Armią Czerwoną zmniejszała się szybko. Dnia 27 kwietnia o godz. 1.32 spotkały się na północny zachód od Drezna patrole radzieckie i amerykańskie. Niemcy północne zostały oddzielone od południowych. Położenie Rzeszy było beznadziejne. Berlin był oblężony przez armie rosyjskie, pod nieustannym bombardowaniem. 28 kwietnia podała agencja Reutera, że HimmIer zgłasza gotowość bezwzględnej kapitulacji przed Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Lecz rządy obu mocarstw odrzuciły propozycję, uważając że Niemcy muszą kapitulować przed wszystkimi państwami sojuszniczymi. 2 maja padł Berlin. Reichstag zburzony płonął, a na Bramie Brandenburskiej powiewały flagi Sprzymierzonych. Tego samego dnia poddały się wojska niemieckie w obszarze alpejskim, a w ciągu kolejnych 4 dni 2 miliony żołnierzy złożyło broń. 7 maja została w Reims po dwóch dniach rokowań podpisana bezwarunkowa kapitulacja Niemiec. Aktu tego dokonano w obecności przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii i Francji. Z obozów koncentracyjnych i jenieckich wychodziły oswobodzone tysiące wygłodzonych i zmaltretowanych ludzi. Dzień 8 maja był świętem Zwycięstwa. Nie doczekał go Prezydent Franklin Delano Roosevelt, współtwórca zwycięstwa, który zmarł l2 kwietnia w Warm Springs, w Stanie Georgia.