Uzasadniając wysokość poniesionych strat Himmler zarzucał generalicji Wehrmachtu rzucanie oddziałów SS na najcięższe odcinki frontu. Wehrmacht bronił się twierdząc, że spowodowali je sami SS-mańscy niedoświadczeni dowódcy. Hitler doskonale orientujący się w tych sporach na przełomie 1939-1940 doprowadził do kompromisu. Armia i SS po długich pertraktacjach uzgodniły powołanie czterech niezależnych dywizji SS, które jedynie w czasie działań bojowych nadal miały podlegać rozkazom OKW.

1 I 1940 Heinrich Himmler wydał oficjalny dekret powołujący do życia nową formację: Waffen-SS [data oficjalnego powołania Waffen SS różni się w zależności od źródeł, część z nich podaje się także datę 2 III 1940 lub lipiec tego roku - pierwsze wystąpienie Hitlera, w którym użył tej nazwy]. Do tego czasu [jesienią 1939] z jednostek biorących udział w kampanii przeciwko Polsce powstały już następujące dywizje:

SS-Verfügungsdivision - powstała z pułków SS: Germania, Deutschland i Der Führer

SS-Totenkopf - sformowana z jednostek wartowniczych obozów koncentracyjnych w Dachau, Sachsenhausen, Buchenwaldzie i Mauthausen oraz pułku SS-Heimwehr Danzig,

Polizeidivision - sformowana z funkcjonariuszy Ordnungspolizei.  

Wrzesień 1939. Adolf Hitler w okolicach Warszawy wizytuje motocyklowy batalion rozpoznawczy LSSAH

    Żołnierzy do nowej formacji zamierzano pozyskiwać spośród etnicznych Niemców w zaciągach przeprowadzanych na terenach włączonych do III Rzeszy. W ten sposób uniknięto dalszego sporu z OKW - ziemie te Wehrmacht na początku wojny traktował po macoszemu i nie przeprowadzał tam poborów. Stało się to dopiero po utworzeniu kolejnych okręgów wojskowych. Tymczasem Waffen SS mogło powiększać swoje szeregi.

6 X 1939. Niemcy wkraczają do Warszawy - widoczna brama Pałacu Brühla

    Przed atakiem na Francję wiosną 1940, oddziały Waffen-SS były jeszcze słabe liczebnie i w porównaniu ze 136 dywizjami Wehrmachtu nie była to licząca się nawet na szczeblu taktycznym formacja. Jednak już w pierwszych dniach Kampanii Zachodniej żołnierze SS dali się poznać jako doskonałe, działające niekonwencjonalnie wojsko. 10 maja jako pierwsi do walki weszli SS-mani z LSSAH. Jednostka ta o godz. 5:30 przekroczyła granicę holenderską i atakując z maksymalną prędkością pokonała do godzin południowych ok. 100 km! Pomimo wysadzenia w powietrze przez Holendrów dwóch mostów na rzece Ijssel, SS-mani sforsowali ciężką przeszkodę wodną i zdobyli Hoven.

    I gdyby nie przypadki zbrodni wojennych dokonywanych przez nadgorliwych, fanatycznych SS-manów, można by uznać tę formację za doskonałe wojsko. Prowadzona przez oddziały SS-Totenkopf "dosyć specyficzna" polityka rasowa polegająca na rozstrzeliwaniu czarnoskórych jeńców z francuskich wojsk kolonialnych, w następnych latach wojny znalazła naśladowców we wszystkich jednostkach Waffen-SS. SS-mani podlegający własnym sądom [jako jedyna siła zbrojna Rzeszy], za tego typu "ekscesy" nie byli pociągani do odpowiedzialności. Znamienne jest, że Reichsführer SS Heinrich Himmler "łaskawie darował kary" żołnierzom z LSSAH wymierzone im wcześniej przez wojenny trybunał SS za wymordowanie 65 jeńców brytyjskich. Naczelny zwierzchnik SS zaakceptował argumentację morderców i uznał, że "byli oni wzburzeni zasadzką, w którą wpadł ich ukochany dowódca" ["Sepp" Dietrich]... Sądząc, że zginął spalili  pojmanych Anglików w stodole!

SS-Sturmmann z LSSAH w czasie kampanii francuskiej. Jego uzbrojeniem jest Mauser 98k i zawieszony na pasie pistolet Mauser C-96

    Po zakończeniu kampanii zachodniej w roku 1940, SS-Obergruppenführer Gottlob Berger - szef Głównego Urzędu SS, mógł przystąpić do werbowania ochotników z podbitych państw. W grę (początkowo) wchodzili jedynie ci, którzy mogli udowodnić swoje niemieckie pochodzenie. Później - chcąc za wszelką cenę pozyskać nowych ochotników do Waffen-SS, nie zwracano już na te kryteria uwagi. Na rosnące szeregi SS z niepokojem spoglądać zaczęli generałowie Wehrmachtu. Hitler jednak uspakajał ich, ze liczebność wojskowych formacji SS nigdy nie przekroczy 10% liczebności armii czasu pokoju.

"Ukończyłeś 17 lat? Wstąp do Waffen-SS!". Werbunkowy plakat z roku 1942.

    Przed wybuchem wojny Wehrmacht posiadał 64 dywizje więc liczebność Waffen-SS według tych ustaleń nie powinna przekroczyć 6 dywizji. Jednak aby wzrost Waffen-SS nie uszczuplał krajowych rezerw Wehrmachtu postanowiono sięgnąć po zachodnioeuropejskich ochotników. Kolejnym wybiegiem było przyjmowanie do oddziałów ludzi, którzy nie ukończyli 20 roku życia - czyli takich, którymi jeszcze nie zainteresował się Wehrmacht.

Po kampanii zachodniej pułk LSSAH dowodzony nadal przez "Seppa" Dietricha rozrósł się do brygady. W grudniu 1940 z pułku SS "Germania" powstał zalążek nowej dywizji SS "Wiking". Do jednostki tej weszły pułki "Nordland" i "Westland" utworzone z zachodnich ochotników. SS-Verfügungsdivision przemianowano na dywizję SS "Reich" (od maja 1942 przemianowana na "Das Reich"). Konsolidacji poddano także rozproszone do tej pory poszczególne oddziały SS "Totenkopf", tworząc z nich Kampfgruppe "Nord" mającą służyć w Skandynawii pod rozkazami Wehrmachtu.

    Wiosną 1941, gdy Niemcy przygotowywali się do uderzenia na Związek Sowiecki, ich armia musiała przyjść z pomocą uwikłanemu w ciężkie boje w Grecji Mussoliniemu. 6 kwietnia Hitler chcąc zabezpieczyć swoje flanki nakazał uderzenie na Grecję i Jugosławię. SS-Division "Reich" stanowiła awangardę wojsk niemieckich. 13 IV niewielki oddział tej dywizji dowodzony przez SS-Hauptsturmführera Fritza Klingenberga dokonał śmiałego wyczynu. On i jego ludzie motorówkami przemknęli się do oblężonego Belgradu, w którym pochwycili burmistrza. Zastraszony urzędnik zarządził natychmiastową kapitulację stolicy. W Grecji duży sukces odniósł baon rozpoznawczy LSSAH dowodzony przez SS-Sturmbannführera Kurta Meyera. Zdołał on opanować przełęcz Klissura mającą niezwykłe znaczenie strategiczne. Niemcy wzięli do niewoli ok. 11.000 jeńców z Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego. Po raz kolejny - ku wielkiemu zadowoleniu Hitlera - jego "Czarna Gwardia" wykazała się błyskotliwością i niekonwencjonalnymi działaniami. Po zwycięskiej kampanii bałkańskiej dowódcom SS nie szczędzono pochwał i najwyższych odznaczeń.

22 VI 1941 trzy niemieckie armie przystąpiły do realizacji planu "Barbarossa". I tutaj wojska SS pokazały swoje wysokie walory. W ataku na Rosję brały udział wszystkie jednostki SS, których postawa i dokonania zaczęły wzbudzać respekt i szacunek nawet wśród wysokiej kadry Wehrmachtu - wcześniej nie przekonanej co do sensu powoływania nowego rodzaju siły zbrojnej.

Podoficer SS i sowieccy czołgiści wzięci do niewoli w pierwszej fazie operacji Barbarossa

    Dywizja "Reich" stoczyła ciężkie walki o Mińsk, Smoleńsk i Borodino [tu dowódca tej dywizji Hausser stracił oko]. Pod koniec roku Niemcy byli już około 25 km od murów Kremla. Na tym jednak miały zakończyć się oszałamiające sukcesy niemieckiego "Blitzkriegu". W chwili gdy Hitler twierdził, że wojna na wschodzie jest już praktycznie zakończona, Sowieci przystąpili do kontrofensywy i odrzucili zaskoczonych Niemców. Wehrmacht i Waffen SS po raz pierwszy w swej historii zmuszone zostały do obrony. Sowieci stosując wcześniejszą taktykę niemiecką wiele jednostek zamknęli w izolowanych 'kotłach". Pod Demiańskiem zamknęli w ten sposób 6 dywizji [w tym SS "Totenkopf"]. W sukurs sowietom przyszła nawet aura. Nastąpiły rekordowe w XX stuleciu mrozy: temperatura spadła do -40°C!

W tych warunkach Niemcy rozpoczęli odwrót...

Wiosną 1942 przystąpili do kontrofensywy. W tym czasie wykrwawione dywizje SS uzupełniano i przezbrajano na dywizje grenadierów pancernych, które swoją siłą odpowiadały dywizjom pancernym Wehrmachtu. Wojska SS dzięki staraniom Himmlera i Bergera w pierwszej kolejności były uzupełniane i odsyłane na zaplecze w celu "odnowienia sił". Jednostki konkurencyjnego Wehrmachtu nie miały tak silnych protektorów. Często walczyły do zupełnego zużycia nie otrzymując niezbędnych uzupełnień.

Latem 1942 dywizje SS jako pierwsze otrzymały nowe czołgi typu "Tiger". W grudniu Hitler na wieści o wzorowej, nieugiętej postawie jednostek SS na wschodzie, zgodził się na utworzenie dwóch kolejnych dywizji: "Hohenstaufen" i "Frundsberg". Pod koniec roku liczebność Waffen-SS wzrosła do ok. 200.000 żołnierzy. W tym czasie sowiecka ofensywa zamknęła pod Stalingradem w podwójnym pierścieniu 6. armię von Paulusa, która skapitulowała pod koniec stycznia 1943.

Stalingrad : "wrześniowe preludium" ...

    Niemieckie jednostki, które zapędziły się na Kaukaz znalazły się w krytycznym położeniu i dopiero śmiałe posunięcie von Mansteina zdołało je wyrwać z zaciskających się kleszczy. Niemcy wykonali zaskakujący Rosjan kontratak. Jego głównym celem był Charków. Trzon sił prowadzących atak stanowił II Korpus Pancerny SS w składzie: LSSAH, "Das Reich" oraz "Totenkopf" pod wspólnym dowództwem Paula Haussera. Po raz pierwszy wojska SS działały w tak wielkim zgrupowaniu. Charków zdobyto opłacając to wysokimi stratami (ok. 12.000 żołnierzy SS). Rozgromiono 1 Armię Gwardyjską i szereg mniejszych jednostek sowieckich. Po zdobyciu Charkowa na froncie wschodnim  nastąpiły tygodnie względnej stagnacji. Obie strony "lizały rany" i zbierały siły do decydującego starcia. 5 VII 1943 Niemcy rozpoczęli operację "Cytadela" - było to wielkie uderzenie wykonane siłami pancernymi (m.in. II Korpus Pancerny SS) w rejonie Łuku Kurskiego. Sowieci dzięki działaniom swojego wywiadu doskonale znali niemieckie plany i wykorzystali to na swoją korzyść. Obie strony starły się z niespotykaną dotąd siłą.

12 VII w pobliżu wsi Prochorowka doszło do największej bitwy pancernej w dziejach świata: na powierzchni zaledwie kilku km² do boju ruszyło 1500 czołgów. Pod wieczór na polu bitwy płonęło ok. 700 maszyn. Okoliczne pola jeszcze 5 lat po wojnie nie dawały plonów...