Czołg lekki

SdKfz 140 PzKpfw 38(t)

Czołg lekki PzKpfw 38(t)

Najlepszym niemieckim czołgiem lekkim początkowego okresu II Wojny Światowej był bez wątpienia pojazd konstrukcji .... czeskiej typu LT vz.38 (LT - lehky tank, czołg lekki), znany lepiej pod niemieckim oznaczeniem PzKpfw 38(t).

W 20-leciu międzywojennym czechosłowacki przemysł zbrojeniowy stał na bardzo wysokim poziomie i był liczącym się producentem oraz eksporterem wielu typów uzbrojenia, na broni strzeleckiej poczynając poprzez artylerię, ciągniki i cięzarówki, na czołgach kończąc. Do najważniejszych producentów uzbrojenia należały fabryki Českomoravska Kolben Danek (ČKD) w Pradze oraz Škoda w Pilźnie. Z tych drugich zakładów pochodziła konstrukcja czołgu LT vz.35 - niem. oznaczenie PzKpfw 35(t), który był podstawowym czołgiem armii czechosłowackiej w drugiej połowie lat 30-tych. Mimo wielu nowatorskich rozwiazań czołg ten nie był zbyt udaną konstrukcją. Ministerstwo Obrony Czechosłowacji, świadome niedociągnięć technicznych czołgu LT vz.35 już 1 października 1936 roku uznało ten pojazd za model przejściowy i zadecydowało, że będzie produkowany tylko do momentu ukończenia prac nad nowym typem czołgu.

Do konkursu wystartowały podobnie jak to miało miejsce przy czołgu LT vz.35 zakłady Škoda, które przedstawiły prototyp ulepszonej wersji czołgu LT vz.35 oznaczony S-II-b oraz ČKD, które zaprezentowały czołg TNHP, bedący rozwinięciem wcześniejszych eksportowych konstrukcji zakładów praskich - czołgów TNH (eksportowanych do Iranu), LTP (Persja) i LTH (Szwajcaria). Podczas szeroko zakrojonych prób stwierdzono, że lepszą konstukcją jest czołg TNHP i z dniem 1 lipca 1938 roku został on zaakceptowany pod oznaczeniem LT vz.38 jako standardowy czołg lekki armii czechosłowackiej.

PzKpfw 38(t) Ausf.APonieważ Traktat monachijski wprowadził ograniczenia produkcji zbrojeniowej w Czecho-Słowacji do chwili okupacji Czech i Moraw w marcu 1939 roku zakłady praskie wyprodukowały tylko trzy pojazdy wersji zerowej. Niemcy po zajęciu zakładów ČKD przemianowali je na Böhmisch Märhische Maschinenfabrik AG (BMM) i rozkazali rozpocząć produkcję seryjną czołgów LT vz.38. 22 maja 1939 roku pierwsze 9 czołgów opuściło hale fabryczne już pod niemieckim oznaczeniem PzKpfw 38(t) Ausf.A - ponieważ czołg ten wszedł na wyposażenie Wehrmachtu na etat czołgów PzKpfw III spotyka się także oznaczenie PzKpfw III (t). Do końca sierpnia ukończono 98 czołgów z zamówionej serii 150 pojazdów.

Czołg PzKpfw 38(t) był czołgiem lekkim z czterosobową załogą (czołgi czeskie miały załogę trzyosobową: dowódca-celowniczy-ładowniczy, strzelec-radiotelegrafista, kierowca-mechanik). Niemcy kosztem zabieranej amunicji (usunęli trzy zasobniki amunicyjne z 18 pociskami) wygospodarowali miejsce dla dodatkowego członka załogi - ładowniczego, dzięki czemu odciążyli znacznie dowódcę. Pojazd uzbrojony był w półautomatyczną armatę 3,7cm KwK38(t) L/47,8 (czeska Škoda A-7) kalibru 37mm oraz dwa karabiny maszynowe MG 37(t) (czeskie Zbrojowka Brno ZB 53 vz.37). Największym atutem czeskich czołgów było zaprojektowane przez Aleksandra Surina podwozie składające się z czterech zawieszonych parami na resorach piórowych dużych kół nośnych o średnicy 775mm z kołem napędowym z przodu i napinającym z tyłu. Od góry gąsienicę prowadziły dwa małe kółka podtrzymujące. Dzięki uniwersalności podwozia możliwe stało się w późniejszym okresie wojny opracowanie na jego podstawie wielu pojazdów pochodnych jak np. niszczycieli czołgów typu Marder III czy Hetzer oraz dział samobieżnych nazywanych Grille. Charakterystyczną cechą czołgów wersji Ausf.A była zamontowana na lewym błotniku bojowa antena półramowa. Oprócz niej PzKpfw 38(t) z 7.DPanc.pojazd posiadał zwykłą antenę prętową. Napęd pojazdu stanowił sześciocylindrowy silnik Praga EPA o mocy 125 KM, dzięki któremu na drodze czołg mógł osiągnąć prędkość do 42 km/h.Po zakończeniu w listopadzie 1939 roku budowy pierwszej serii 150 pojazdów, rozpoczęto przygotowania do uruchomienia produkcji kolejnej wersji oznaczonej Ausf.B. Pierwszy pojazd tej serii opuścił zakłady praskie w styczniu, a ostatni w maju 1940 roku. Łącznie wyprodukowano 110 wozów tego typu. W stosunku do poprzedników czołgi tej wersji wyróżniały się zamontowanym reflektorem typu Notek, modyfikacją osłony celownika armaty oraz brakiem anteny ramowej.

Między majem a sierpniem 1940 roku trwała produkcja następnej wersji PzKpfw 38(t) Ausf.C. Od tego modelu zaczęto instalować między nadbudówką a podstawą wieży listwę zmieniającą tor lotu pocisków, co zapobiegało trafieniu w łożysko i zaklinowaniu się wieży. Od tej wersji rozpoczęto również montowanie niemieckich anten prętowych.

Po wyprodukowaniu 110 czołgów wersji Ausf.C we wrześniu 1940 roku rozpoczęto montaż kolejnej wersji Ausf.D. Była to pierwsza wersja czołgu PzKpfw 38(t) posiadająca prostą płytę pancerza czołowego kadłuba (dotychczas stanowisko kierowcy było cofnięte w stosunku do stanowiska strzelca-radiotelegrafisty). Po wyprodukowaniu 105 pojazdów tej serii w listopadzie 1940 roku zakończono ich produkcję.

PzKpfw 38(t) Ausf.DW listopadzie 1940 roku rozpoczął się montaż kolejnej wersji Ausf.E z pogrubionym do 50mm pancerzem czołowym kadłuba i wieży. Także grubość bocznych blach pancernych tych elementów zwiększono do 30mm. W związku z pogrubieniem pancerza konieczne okazało się zastosowanie zmodyfikowanych szczelin obserwacyjnych kierowcy i radiooperatora, zaś masa pojazdu wzrosła do 9870kg. Po wyprodukowaniu 275 czołgów Ausf.E w maju 1941 roku rozpoczęto produkcję czołgów wersji PzKpfw 38(t) Ausf.F identycznych z pojazdami Ausf.E. Łącznie do października 1941 roku hale fabryczne opuściło 250 pojazdów tej serii.

Razem z produkcją czołgów Ausf.F ruszyła produkcja zamówionych pod koniec 1939 roku przez Szwecję serii 90 czołgów PzKpfw 38(t) Ausf.S identycznych z pojazdami Ausf.C. Miały one być już gotowe w 1940 roku, ale Urząd Uzbrojenia rozkazał zatrzymać wyprodukowane już czołgi i włączyć je do Panzerwaffe. Od maja do września 1941 roku trwały prace nad ich standaryzacją. Ostatecznie 58 czołgów włączono do niemieckich sił pancernych, resztę zaś sprzedano Słowacji. W grudniu 1940 roku Szwedzi otrzymali zgodę na produkcję licencyjną czeskiego czołgu. Na jej podstawie Szwedzi produkowali czołgi Strv m/41.PzKpfw 38(t) Ausf.E/F

Od października 1941 roku do lipca 1942 trwała produkcja ostatniej serii czołgów PzKpfw 38(t) oznaczona jako Ausf.G. W tej wersji do minimum ograniczono połączenia nitowane zastępując je spawami. Ponieważ w maju 1942 roku Hitler rozkazał wycofać z produkcji wszystkie czołgi uzbrojone w armatę 37mm wykonano tylko 324 z 500 zamówionych czołgów. Resztę podwozi wykorzystano przy budowie niszczycieli czołgów Marder III oraz dział samobieżnych Grille.

W trakcie produkcji seryjnej kilkadziesiąt czołgów wersji od Ausf.B do G przebudowano na wozy dowodzenia - Befehlswagen 38(t) (PzBfWg 38(t)), montując w miejsce kadłubowego karabinu maszynowego dodatkową radiostację FuG 8.

Największą zaletą czeskich czołgów było ich doskonałe zawieszenie. Z tego też powodu Niemcy postanowili wykorzystać te wypróbowane podwozia do zabudowy nowych typów uzbrojenia. Wynikiem tych działań było powstanie następujących konstrukcji:

PzKpfw 38(t) po wybuchu bomby

Szlak bojowy czołgi lekkie PzKpfw 38(t) rozpoczęły we wrześniu 1939 roku w Polsce. Pierwsze 59 czołgów PzKpfw 38(t) Ausf.A trafiło do 67.Batalionu Pancernego 3.Dywizji Lekkiej. Dywizja walczyła m.in. pod Częstochową, w bitwie nad Bzurą oraz zdobywała Modlin. W trakcie kampanii wrześniowej dywizja straciła łącznie 7 czołgów PzKpfw 38(t). W kampanii francuskiej wzięło udział 228 czołgów PzKpfw 38(t) wchodzących w skład 25.Pułku Pancernego z 7.Dywizji Pancernej (ex 2. Dywizja Lekka) oraz 10.Pułku Pancernego z 8.Dywizji Pancernej (ex 3.Dywizja Lekka). Podczas walk we Francji szczególnie wyróżniła się dowodzona przez generał majora Erwina Rommla 7.DPanc., która z racji szybkości przemieszczania się oraz pojawiania się w najbardziej niespodziewanych miejscach na tyłach wojsk alianckich, popularnie była nazywana Gespenster Division czyli Dywizja Widmo. Najcięższe straty dywizja poniosła pod Arras, gdzie w wyniku kontrataku angielskiej 1.Brygady Pancernej wyposażonej m.in. w czołgi Matilda II Niemcy utracili 25 czołgów i 700 ludzi. Kontratak aliancki udało się powstrzymać tylko dzięki wykorzystaniu przez gen. Rommla jako broni przeciwpancernej potężnych dział przeciwlotniczych 8,8cm Flak37 kalibru 88mm. Od tego momentu działa te były szeroko stosowane jako broń przeciwpancerna.

Czołgi PzKpfw 38(t) brały również udział w walkach na Bałkanach (8.Dywizja Pancerna) oraz w trakcie operacji Barbarossa (7., 8., 12., 19., 20. i 22.Dywizja Pancerna). Czołgi PzKpfw 38(t) były równorzędnymi przeciwnikami dla sowieckich czołgów szybkich BT-7 i lekkich T-26, ale już w starciach ze średnimi T-34/76 i ciężkimi KW nie miały większych szans. W maju 1942 roku, Hitler uznał, że uzbrojenie i pancerz czołgów PzKpfw 38(t) jest zbyt słabe i ich dalsza produkcja jest bezcelowa. równoczesnie zaczęto wycofywać je z jednostek bojowych. Postanowiono kontynuować jedynie produkcję podwozi wykorzystywanych w wymienionych powyżej pojazdach pochodnych.

Czołg lekki PzKpfw 38(t) był na pewno jedną z bardziej udanych konstrukcji początkowego okresu wojny. Choć był produkowany tylko do 1942 roku, jego podwozie okazało się na tyle uniwersalne, że na jego bazie do końca wojny budowano pojazdy pochodne. W maju 1940 roku czeskie czołgi PzKpfw 35(t) i 38(t) stanowiły czwartą część niemieckich sił pancernych. Gdyby nie one kampania francuska przebiegała by zapewne zupełnie inaczej ... . Przejęte czeskie czołgi okazały się bardzo wartościowym uzupełnieniem niemieckich sił pancernych. Wozy PzKpfw 38(t) były znacznie lepsze od PzKpfw I i PzKpfw II oraz bardzo zblizone parametrami do wczesnych wersji czołgów PzKpfw III.